دلایل بروز اختلالات یادگیری
این اصطلاح عارضه هایی چون معلولیت های ادراکی، آسیب مغزی، اختلال جزئی کارکرد مغز، نارساخوانی و زبان پریشی رشدی را شامل می شود. شیوع اختلال در یادگیری را طبق گزارش کمیته ملی مشورتی کودکان ناتوان (معلول) از یک تا سه درصد کودکان مدرسه رو می دانند اما تخمین شیوع اختلالات یادگیری یکسان نیست؛ دامنۀ 1 تا30 درصد در پژوهشهای مختلف گزارش شده است.
انواع اختلال یادگیری
از آنجا که اختلال یادگیری گستره ای از علایم را شامل می شود، علایم مختلف، انواع مختلف اختلال یادگیری را موجب می شود که به نوبه خود درمان متفاوتی را می طلبد. سه زیر گروه برای اختلالات یادگیری معرفی شده است که عبارتند از:
- گروه با نقص آوایی که در مهارت های تحلیل واژه نقص دارند و مشکلات آوایی دارند.
- گروه نقص دیداری در حافظه بینایی و تمییز اطلاعات دیداری دارند.
- گروه سوم ترکیبی از نقص دیداری و آوایی دارند. گروه آوایی دو سوم و گروه نقص دیداری ده درصد کل اختلالات را تشکیل می دهند.
ملاکهای راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-IV-TR) برای اختلالات یادگیری مستلزم آن است که بین میزان پیشرفت و بهره هوشی آنها تفاوت چشمگیری وجود داشته باشد و پیشرفت فرد در زمینه خواندن در مقایسه با اکثر کودکان هم سن وی به میزان چشمگیری ضعیف باشد. مطالعات پژوهشی سؤالاتی را در زمینه گنجاندن تفاوت پیشرفت و بهره هوشی در تعریف اختلال مطرح کرده است.
زیرا داده‌های موجود حاکی است که مثلاً اکثر کودکان دچار اختلال خواندن صرف نظر از میزان بهره هوشی، نقایص مشابهی در زمینه مهارتهای پردازش آواشناختی دارند. متن بازنگری شده DSMIV در فصل اختلالات یادگیری 4 طبقه تشخیصی را گنجانده است:
- اختلال خواندن
- اختلال ریاضیات
- اختلال بیان نوشتاری
- اختلال یادگیری نامعین (NOS)
در پنجمین ویرایش راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، طبقه اختلالات عصب- تحولی را مطرح کرده و این طبقه را شامل اختلالاتی می داند که رشد و تحول صحیح مغز یا دستگاه عصبی مرکزی در دوران رشد مختل می شود.
در این منبع اختلال یادگیری به اختلال یادگیری خاص تغییر نام داده است.و در طبقه اختلالات عصب -تحولی قرار گرفته . اختلال خواندن، نوشتن و ریاضی که قبلا به عنوان اختلال های مستقل و مجزا محسوب می شدند، اکنون در اختلال یادگیری خاص گنجانده شده اند.
1. نارساخوانی (اختلال خواندن)
اختلال خواندن تقریباً در 75 درصد کودکان و نوجوانان دچار اختلالات یادگیری دیده می‌شود. دانش‌آموزانی که در سایر زمینه‌های تحصیلی مشکلات یادگیری دارند، به احتمال زیاد دچار مشکلاتی در زمینه خواندن نیز هستند. اختلال خواندن چنین تعریف شده است:
حالتی که در آن پیشرفت خواندن پایین‌تر از حد موردانتظار برحسب سن، آموزش و هوش کودک است.
خواندن یکی از بخش‌های اصلی نظام یکپارچه زبان است که ارتباط نزدیکی با زبان شفاهی و نوشتن دارد. ضعف در خواندن به مشکلات متعدد دیگری منتهی می‌شود.
فرصت‌های استخدام برای دانش‌آموزان دچار ناتوانی‌های یادگیری که در خواندن و در کل پیشرفت‌های تحصیلی ضعیف‌اند، کاهش می‌یابد.
عارضه مشهور به نارسا خوانی نوعی غیرمعمول از اختلال شدید در خواندن است که سال‌های زیادی است برای مجامع آموزشی و پزشکی به صورت معما درآمده است.
نارساخوانی را می توان به عنوان مشکل پایدار یادگیری خواندن و خودکار شدن آن در کودکانی دانست که دچار عقب ماندگی شدید یا نارسایی حسی نیستند ولی توانایی خواندن در آن ها به طور معناداری پایین تر از حد توانایی های آن ها در زمینه های دیگر است.
تعاریف متفاوتی در مورد نارساخوانی وجود دارد اما همه آنها نارساخوانی را به عنوان یک ناتوانی یادگیری یا اختلال عصب شناختی که تحول مهارت های خواندن را تحت تاثیر قرار می دهند، می دانند و در صدد تعریف دو نشانه کلیدی در تعریف نارساخوانی هستند
نشانه های نارساخوانی
- ناتوانی در خواندن و هجی کردن ضعیف که در مقایسه با توانایی های دیگر غیر قابل انتظار است.
- فقدان خودکاری و روانی خواندن و هجی کردن کلمات
بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که تقریباً 50% افرادی که به عنوان نارساخوان شناسایی شده‌اند دارای نارسایی‌هایی در زمینه بصری – فضایی – حرکتی بوده و به سبب همین اختلالات در ترکیب و سازمان کلمات و جملات و درک علائم فضایی با مشکل مواجه هستند.
مشکلات پردازش اطلاعات بینایی به عنوان مسئله‌ای شایع در کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری مطرح شده است. هافمن مشکلاتی را در زمینه یکپارچگی دوطرفه (46%) جهت‌یابی (74%) تمییز دیداری (50%) و یکپارچگی بینایی حرکتی (81%) در کودکان اختلال یادگیری مشاهده نمود.
2. اختلال دیکته نویسی یا املا نویسی (نارسانویسی)
بیان نوشتاری پیچیده‌ترین مهارت مورد نیاز برای انتقال درک زبانی و بیان افکار و عقاید محسوب می‌شود.
مهارتهای نگارش در اکثر کودکان با خواندن همبستگی دارند، اما در برخی کودکان فهم خواندن فراتر از توانایی آنها برای بیان افکار پیچیده است.
در برخی موارد بیان نوشتاری شاخص حساسی از نقائص ظریفتر و درعین حال مختل کننده کاربرد زبان است که معمولاً در آزمونهای استاندارد خواندن و زبان شناسایی نمی‌شود.
نوشتن پیشرفته‌ترین و پیچیده‌ترین دستاورد نظام زبان است. در سلسله مراتب تحول زبان نیز نوشتن آخر از همه فراگرفته می‌شود، هرچند در برنامه درسی کودکان ترغیب می‌شوند حتی قبل از یادگیری خواندن بنویسند.
از طریق نوشتن است که یادگیری‌ها و تجربه‌های پیشین حاصل از گوش دادن، سخن گفتن و خواندن منسجم می‌شود. تبحر در زبان نوشتاری مستلزم داشتن مهارتهای پایه‌ای کافی در زبان شفاهی و بسیاری از قابلیت‌های دیگر است.
توانایی نوشتن شامل چه چیزهایی است؟
توانایی نوشتن شامل دست خط، هجی کردن و حروف چینی است. در مراحل اولیه، نوشتن شامل تحریر و نسخه برداری از حروف و اشکال است. همچنان که کودک رشد می کند، دست خط، خودکارتر می شود.
حوزه های مغزی که سیستم های فضایی- دیداری و حرکتی را کنترل می کنند، رشدشان در این محدوده زمانی کامل می شود. هجی کردن یک قسمت مهمی از یادگیری به منظور نوشتن است و به طور کلی برآن در مرحله اولیه تاکید می شود.
شبیه دیگر مهارتها، هجی کردن نیز از عملی پر زحمت به عملی خودکار سیر می کند تا جایی که کودک درباره صدای هر یک از حروف، نیازی به فکر کردن ندارد.
برای کودکان دارای مشکلات خواندن، انتقال به سمت خودکار شدن، مشکل تر است که خود این مسئله بر توانایی کودک جهت تولید سریع نوشتن، اثر منفی دارد. یکی از مسائلی که برای کودکان دارای مشکلات یادگیری وجود دارد، این است که این کودکان در فرایند صوت شناسی، برهجی نمودن، بیشتر از الگوی حافظه کلمه خودکار تکیه می کنند.
بدین ترتیب بسیاری از کودکان دارای مشکل خواندن، با مشکلات قابل توجهی در زبان نوشتاری برخورد می کنند. این مشکلات مانند ارائه غلط املایی به طور متناوب و همچنین در بسیاری از موارد، هجی نموذن کلمه با کسری های آوایی، تا بزرگسالی ادامه می یابد.
نوشتارپریشی یا اختلال نوشتن یکی از انواع اختلال های یادگیری است که در این اختلال، مهارت های نوشتن بسیار ضعیف تر از آن هستند که از سن تقویمی، ضریب هوشی و سطح آموزش کودک انتظار می رود.
براساس پنجمین نسخه راهنمای تشخیصی و آماری اختلال های روانی این کودکان نمی توانند به راحتی بنویسند و در نوشتن مطالب مرتکب خطاهای نوشتاری،خطاهای دستوری، نقطه گذاری، وضوح و سازمان بندی انشاء و بد خطی هستند.
انواع اختلال نوشتن
نوشتار پریشی خوانش پریشانه( اختلال نوشتن ناشی از نارساخوانی)
کودک نارساخوان است، مخصوصا وقتی متن دشوار است و مشکل نوشتن از مشکل خواندن سرچشمه می گیرد.
اختلال نوشتن حرکتی
مهارتهای حرکتی ظریف مشکل دارد و سرعت انگشتان غیر عادی است.
اختلال نوشتن فضایی
در این نوع نوشتار پریشی حرکات ظریف نسبتا خوب است. ولی مشکل در گم کردن خط، وارونه نویسی و جهت نوشتن وجود دارد که از نقص در ادراک فضایی نشات می گیرد.
در درمان اختلال نوشتن ابتدا باید بررسی شود که کودک مبتلا به کدام نوع از اختلال نوشتن می باشد .در مرحله دوم جهت درمان اختلال نوشتن باید از تست های تشخیصی ادراک فضایی و مهارت های ریز انگشتی استفاده نمود و پس از تشخیص درست مشکلات نوشتن به درمان اختلال نوشتن به صورت تخصصی اقدام نمود. اطلاعات بیشتر را در زمینه درمان اختلال نوشتن می توانید از لینک زیر بدست آورید.
درمان اختلال نوشتن و پیش نیازهای آن
3. اختلال ریاضی
کودکان دچار اختلال ریاضی در یادگیری و یادآوری اعداد مشکل دارند، نمی‌توانند واقعیات پایه مربوط به اعداد را به خاطر بسپارند و در محاسبه کند و غیردقیق هستند.
انواع اختلال یادگیری ریاضی
در اختلال ریاضیات نقایص در چهار گروه مهارتها شناسایی شده است:
- مهارتهای زبانی و درک اصطلاحات ریاضی
- مهارتهای ادراکی
- مهارتهای ریاضی (جمع و تفریق)
- مهارتهای توجهی (کپی کردن اشکال).
به بیانی دیگر ناتوانی های یادگیری ریاضی اصطلاحی برای گستره وسیعی از ناتوانی های دیرپا در حوزه ریاضیات است.با وجود اینکه شیوع اختلال یادگیری ریاضی را در دبستان 5-8 درصد برآورد کرده اند.
مشکلات یادگیری کودکان در زمینه ریاضیات در مقایسه با سایر زمینه های اختلالات یادگیری کمتر مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است.
همانند سایر ناتوانی های یادگیری، طبقه بندی های مختلفی از اختلال ریاضی وجود دارد. مرکز ملی ناتوانی های آمریکا، اختلال ریاضی را به دو نوع کمی و کیفی تقسیم می کند.
اختلال ریاضی کیفی
در اختلال ریاضی کیفی، مشکلات ناشی از اختلال در درک و دریافت آموزش یا ناتوانی در تسلط بر مهارت های ضروری یک عملیات است.
اختلال ریاضی کمی
در اختلال ریاضی کمی، نقص عمده در مهارت های محاسبه ای و شمارشی است.به طور خلاصه این کودکان دارای ویژگی هایی هستند
علام اختلال ریاضی کمی
- نقص در ارتباطات و روابط فضایی.
- مشکلات ادراک بینایی و بینایی- حرکتی.
- حس ضعیف در مورد تصویر بدنی.
- درک ضعیف زمانی و جهت گیری.
- مشکلات زبان شفاهی و مشکلات خواندن.
- وجود حافظه ضعیف و نقص در راهبردهای یادگیری و گسترش اضطراب ریاضی از ویژگی های دیگر این کودکان است.
- مهارت های ریاضی یکی از مهارت های اساسی در بیشتر جوامع است و نه تنها در زندگی فردی مهم هستند بلکه در زندگی تحصیلی و سلامت نیز اثرگذار است.
جهت درمان اختلال یادگیری ریاضی کلینیک های تحت نظر دکتر صابر( مرکز اختلال یادگیری در سعادت آباد) با بهره گیری از تیم تخصصی آموزشی و توانبخشی به درمان اختلال یادگیری ریاضی می پردازد. جهت درمان اختلال یادگیری ریاضی از درمان های تخصصی نظیر پرورش ادراک فضایی، تقویت سرعت پردازش و تجسم فضایی استفاده می شود.